Το ΝΑΤΟϊκο παιχνίδι της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα
- By defencematters
Η θέση της Τουρκίας ήταν ότι η Μαύρη Θάλασσα είναι μια περιοχή που θα έπρεπε να επηρεάζεται μόνο από τις χώρες γύρω από αυτή.
Το βόρειο τμήμα της ανατολικής πτέρυγας είναι στο επίκεντρο της προσοχής της Συμμαχίας. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία εδραιώνει τη στρατιωτική της παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα και στη Μεσόγειο. Τι μπορεί να κάνει το ΝΑΤΟ σε απάντηση της συγκεκριμένης αναδυόμενης επιχειρησιακής πραγματικότητας; Ποιες είναι οι επιλογές των μελών του ΝΑΤΟ στην περιοχή;
Ακολουθεί συνέντευξη του Sinan Ülgen που έδωσε στο DefenceMatters. Ο Sinan Ülgen, είναι επισκέπτης ερευνητής, στο Carnegie Europe, στις Βρυξέλλες, η έρευνα του οποίου επικεντρώνεται στην τουρκική εξωτερική πολιτική και τις διατλαντικές σχέσεις.
Θα στηρίξει η Τουρκία μια ενοποιημένη περιφερειακή ευθυγράμμιση υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα; Έχει διαφοροποιηθεί η οπτική της Τουρκίας;
Ας αρχίσουμε με τον άξονα ασφαλείας της Μαύρης Θάλασσας. Για ένα μεγάλο διάστημα μέχρι και τον Νοέμβριο του περασμένου χρόνου, όταν η Τουρκία κατέρριψε το ρωσικό μαχητικό και οι σχέσεις Άγκυρας - Μόσχας οξύνθηκαν και πέρασαν σε συγκρουσιακό πλαίσιο, η τουρκική θέση όσον αφορά τη Μαύρη θάλασσα ήταν ότι οι εξωτερικές σχέσεις - συμπεριλαμβανομένων και των αμερικανικών και ως ένα σημείο τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ - δε θα έπρεπε να έχουν σημαντικό ρόλο στη Μαύρη Θάλασσα. Γενικότερα, η θέση της Τουρκίας ήταν ότι η Μαύρη Θάλασσα είναι μια περιοχή που θα έπρεπε να επηρεάζεται μόνο από τις χώρες γύρω από αυτή, ιδιαίτερα όσον αφορά τις ρυθμίσεις ασφαλείας. Απο αυτη την άποψη η θέση της αυτή είναι πιο κοντά στη Ρωσία, απ’οτι στη Ρουμανία και την Βουλγαρία.
Σήμερα έχει αλλάξει ριζικά τη στάση της και συγκλίνει περισσότερο με την οπτική της Ρουμανίας, η οποία επιθυμεί σήμερα την αύξηση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα. Ο λόγος για αυτό είναι η συγκρουσιακή σχέση τηςΤουρκίας με τη Ρωσία, η οποία πριν από τον Νοέμβριο δεν ήταν έτσι, όπου παρά τις διαφορές σε περιφερειακά ζητήματα (Κριμαία, Ουκρανία, Συρία) η Άγκυρα και η Μόσχα έχουν πράγματι καταφέρει να κατακερματίσουν τις διαφορές τους και να τις αποτρέψουν απο το να δηλητηριάζουν τις διμερείς σχέσεις τους.
Αλλά αυτό το επίτευγμα έληξε με την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου και σήμερα η σχέση είναι μάλλον τεταμένη. Αυτό έχει επηρεάσει την τουρκική προοπτική στην πολιτική ασφαλείας, αλλά και όσον αφορά τη Μαύρη Θάλασσα.
Τούτου λεχθέντος, υπάρχει ωστόσο μια μεγάλη προειδοποίηση όσον αφορά στην τουρκική οπτική η οποία είναι η ίδια η Σύμβαση του Μοντρέ. Η σύμβαση πράγματι περιορίζει τους ξένους παράγοντες που θα μπορούσαν να έχουν πραγματικά μια παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα και υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί για τις χώρες που δεν ανήκουν στη Μαύρη Θάλασσα. Έτσι, αν το ΝΑΤΟ αυξήσει τη στρατιωτική του παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα, στην ιδανική περίπτωση θα πρέπει να το πράξει μέσω της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας αναπτύσσοντας νέα ναυτικά στοιχεία που θα προστεθούν στο ενεργητικό της ως μέρος αυτής. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος που το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ενισχύσει τη συνολική ικανότητα του στη Μαύρη Θάλασσα, χωρίς να παραβιάσει τη Σύμβαση του Μοντρέ. Όσον αφορά τη στάση των δυο ηγετών, του Πούτιν στη Ρωσία και του Ερντογάν στη Συρία είναι πιο ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι αυτή η αντιπαράθεση θα συνεχιστεί στο βραχυπρόθεσμο μέλλον, διότι σε κάθε περίπτωση έχουν διαφορετικές βλέψεις. ( Είναι ορατό αυτό και στη Συρία και στην Ουκρανία).
Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση στην Ευρώπη όσον αφορά τις ρυθμίσεις ασφαλείας ή γενικά όσον αφορά τη δημιουργία ενός νέου οικοδομήματος ασφάλειας. Αυτό το θέμα συζητείται στον πυρήνα της έκθεσης του ΟΑΣΕ που αναπτύχθηκε από ομάδα επιφανών διπλωματών. Η έκθεση αναζητά ενα νέο modus vivendi με τη Ρωσία. Είναι ρεαλιστικό αυτό, όταν οι βασικές αρχές της μετα του 1990 εποχής πήγαν χαμένες;
Η ανάλυσή μου σχετικά με την κατάσταση είναι ότι είναι αφελές να αναμένει κανείς ότι υπό τις παρούσες συνθήκες η Ρωσία και η Δύση να μπορούν να καθίσουν μαζί στο ίδιο τραπέζι και να συμφωνήσουν σχετικά με όλους τους επιτακτικούς κανόνες που θα τους επιβληθούν. Εξάλλου η Ρωσία έχει κατάφωρα παραβιάσει τους κανόνες της αρχιτεκτονικής ασφάλειας που επικρατεί σήμερα, η οποία είναι προϊόν της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι. Χωρίς την αποκατάσταση των εν λόγω παραβιάσεων γιατί θα πρέπει η Δύση να συμφωνήσει με μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας με τη Ρωσία, η οποία στη συνέχεια θα εκληφθεί ως αδυναμία από την ίδια πλευρά της Δύσης; Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει περισσότερο με τη Ρωσία. Υπάρχει μια πεποίθηση στη Δύση που θεωρεί ότι μακροπρόθεσμα η Ρωσία είναι μια παρακμάζουσα δύναμη λόγω δημογραφικών και οικονομικών παραγόντων.
Στο πλαίσιο αυτό, ο μόνος τρόπος να διατηρήσει ο Πούτιν την εσωτερική νομιμότητά του με δεδομένο το γεγονός ότι ο ίδιος δεν μπορεί να την αποδώσει οικονομικά είναι να υιοθετήσει μια πιο επιθετική και εθνικιστική ρητορική που θα υποστηρίζεται από μια πιο δυναμική εξωτερική πολιτική που φτάνει τα όρια του τυχοδιωχτισμού. Δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη στη Ρωσία. Αυτό εκλαμβάνεται από τη δυτική σκοπιά ως στρατηγική του Πούτιν για τη διατήρηση της νομιμότητας του στην εγχώρια αγορά. Έχει δημοτικότητα, κρύβεται όμως πίσω από αυτό το είδος επικίνδυνου ξένου τυχοδιωχτισμού. Υπό αυτή την έννοια, υπάρχει ένα πολύ ισχυρό επιχείρημα κατά την προσωπική μου άποψη όσον αφορά το γιατί δεν θα υπάρξουν νέες φιλόδοξες συνομιλίες με τη Ρωσία όσον αφορά τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας.
Ένας βασικός πυλώνας της ευρωπαϊκής σταθερότητας ηταν η συνθήκη για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη (ΣΔΕ-CFE). Η συνθήκη θέτει όρια στην εκμετάλλευση πολεμικού εξοπλισμού στις ζώνες της ανατολικής πτέρυγας. Η Ρωσία επέλεξε να αναστείλει το υλικό που χρησιμοποιούσε το 2007 και σταμάτησε τη συμμετοχή της εντελώς το 2015. Τι θα μπορούσε να κάνει ή να πείσει τη Ρωσία για να επιστρέψει στο πλαίσιο αυτό;
Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος σχετικά με το μέλλον της Συμφωνίας αυτής. Για παράδειγμα στην Κριμαία η Μόσχα ήταν σε θέση να διεξάγει μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις( build-ups και snap exercises ), οι οποίες μετέπειτα χρησιμοποιήθηκαν για επιθετικούς σκοπούς. Οι ασκήσεις που έγιναν είναι σύμφωνες με το δόγμα της Ρωσίας, δηλαδή με το δόγμα του μη γραμμικού υβριδικού πολέμου, το επίπεδο του οποίου είναι πιο χαμηλό και από αυτό του συμβατικού ραντάρ για blitzkrieg ‘’πολέμου-αστραπή’’. (τακτική που περιλαμβάνει αιφνιδιαστικές επιθέσεις, ταχύτατες προωθήσεις δυνάμεων στην εχθρική περιοχή με συντονισμένη ισχυρή υποστήριξη από αεροπορικές δυνάμεις)
Σε αντίθεση με το σύνολο της λογικής των ΣΔΕ στην ουσία είχε σχεδιαστεί για να αποφευχθεί αυτό το είδος στρατιωτικών ασκήσεων build-ups, και ξαφνικών ασκήσεων blitzkriegs. Αυτό που βλέπουμε βεβαίως στη Ρωσία είναι ακριβώς το αντίθετο. Εάν αυτή είναι η στρατιωτική στρατηγική της Ρωσίας, τότε δεν υπάρχει κίνητρο ώστε να δεσμευθεί με οποιοδήποτε είδος νέων υποχρεώσεων που θα απορρέουν από τη Συνθήκη. Δεύτερον, βλέποντας τα στρατιωτικά προγράμματα εκσυγχρονισμού της Ρωσίας, τα κρατικά εξοπλιστικά προγράμματα και τον εκσυγχρονισμό των αερομεταφερόμενων στρατευμάτων τους με σκοπό τη μετατροπή τους σε μέσα παρέμβασης της Μόσχας, δεν υπάρχει επίσης κίνητρο να δεσμευθεί με τους διεθνείς κανόνες.
Όλοι αυτοί οι λόγοι με κάνουν να είμαι απαισιόδοξος όσον αφορά το μέλλον της ΣΔΕ. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο θέλει ο Πούτιν να λειτουργεί. Αν δεν παρέχει μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη, εάν δημογραφικοί λόγοι εργάζονται εναντίον του, τότε αυτό τελικά θα δείξει πως και αν θα εδραιωθεί στο μέλλον όσον αφορά την ασφάλεια. Επίσης, δείγμα για το πόσο εθνικιστική είναι η ρωσική κοινή γνώμη είναι το γεγονός ότι γυρνάει την πλάτη της σε αυτού του είδους τον ξένο τυχοδιωχτισμό. Αυτή η άποψη καθρεπτίζεται στην ρητορική της Ρωσίας και προβάλλεται στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης.
Ως ένα βαθμό, υπάρχει ένας κοινός στρατηγικός παρονομαστής που συνδέει τις Ανατολικές και τις Νότιες πτέρυγες της Συμμαχίας: Η άρνηση πρόσβασης (access denial/a2ad) στην πρώτη γραμμή της Συμμαχίας. Πώς βλέπετε το αποτέλεσμα αυτών των απειλών που ωριμάζουν, για τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας και το ΝΑΤΟ; Τι ρόλο μπορεί να παίξει η ναυτική δύναμη του ΝΑΤΟ SNMG2;
Οι λειτουργίες του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας αποτελούν τον κύριο καταλύτη της Ρωσικής απειλής - A2 / AD (Access Denial capabilities) - σχετικά με τον αποκλεισμό περιοχών . Ο στόλος είναι οπλισμένος με προηγμένα υποβρύχια κλάσης κιλο και χιλιάδες πεζοναύτες, μεταξύ άλλων. Σε περίπτωση μίας ακόμα πρόκλησης της ασφάλειας των Συμμάχων του ΝΑΤΟ, οι ρωσικές δυνάμεις είναι εξοπλισμένες με πυραύλους κρούζYakhont ,τα οποία απο μόνα τους δημιουργούν την επιφάνεια ναυτικής ζώνης Α2 / AD. Αυτή η στρατιωτική δομή ενισχύεται από μια αεροπορική δύναμη που αποτελείται από εκατοντάδες πυραυλικά συστημάτα εδάφους-αέρος, καθώς και άλλα στοιχεία ηλεκτρονικού πολέμου.
Ως πολιτική απάντηση στα εργαλεία A2 / AD της Ρωσίας, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να εξετάσει τη βελτίωση των ναυτικών δυνατοτήτων του. Ουσιαστικά, η Συμμαχία χρειάζεται μια αλλαγή τόσο στο δόγμα της όσο σε ότι αφορά τα λειτουργικά στοιχεία που αφορούν το ενεργητικό της. Το 2011, η Συμμαχία υιοθέτησε μια θαλάσσια στρατηγική, η οποία βασίζεται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες αποτροπής και συλλογικής άμυνας, διαχείρισης κρίσεων, συνεργατικής ασφάλειας και θαλάσσιας ασφάλειας. Η στρατηγική αυτή υπογραμμίζει τις βασικές θαλάσσιες λειτουργίες του ΝΑΤΟ, όπως η πυρηνική αποτροπή και η αντιπυραυλική άμυνα. Παρόλα αυτά αν και το έγγραφο που αφορά τη θαλάσσια στρατηγική υπογραμμίζει τη σημασία της “της διατήρησης της ικανότητας στην ανάπτυξη, και υποστήριξη των εκστρατευτικών δυνάμεων μέσω του ελέγχου των θαλάσσιων γραμμών επικοινωνίας” δεν τονίζει ανοιχτά τις προκλήσεις ενός περιβάλλοντος Α2/ AD. Μετά τη σύνοδο Κορυφής του 2016 στη Βαρσοβία, η γενική κατάσταση της ασφάλειας στο Νότου απαιτεί μια ανανέωση της θαλάσσιας στρατηγικής για να αντιμετωπιστεί η απειλή Α2 / AD.
Επιπρόσθετα, η Standing Maritime Group 2 του ΝΑΤΟ (δύναμη άμεσης αντίδρασης) η οποία έχει την συνολική ευθύνη παροχής θαλάσσιας υποστήριξης σε αποστολές του ΝΑΤΟ γύρω από τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα χρειάζεται περισσότερες δυνατότητες και αύξηση του αριθμού του στόλου της. Αυτή η προσπάθεια μπορεί να αρχίσει με ενίσχυση των δυνατοτήτων στον τομέα της αντιπυραυλικής άμυνα βτου ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ διαθέτει τέσσερα πλοία με αντιπυραυλική άμυνα και το σύστημα Aegis στην ναυτική βάση Ρότα της Ισπανίας. Η δύναμη του ΝΑΤΟ πρέπει να ενισχυθεί μέσω προηγμένων τεχνολογιών. Μια τέτοια δύναμη θα πρέπει να υποστηρίζεται από μια προηγμένη αρχιτεκτονική διοίκησης, ελέγχου, επικοινωνιών, υπολογιστών, συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης (C4ISR).
Μετάφραση: Αγγελική Ναυσικά Μαξούρη
