Γιατι η Γαλλία δεν επικαλέστηκε το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ – Ο ρόλος Τουρκίας – Ρωσίας
- By defencematters
Ο Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, στην ομιλία του στο γαλλικό Κογκρέσο, ανακοίνωσε ότι η Γαλλία θα επικαλεστεί το άρθρο 42.7 της Συνθήκης της ΕΕ.
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι – με 129 νεκρούς και περισσότερους από 350 τραυματίες, ο χαρακτηρισμός της γαλλικής κυβέρνησης οτι «βρίσκεται σε πόλεμο», έθεσε εύλογα ερωτήματα για το αν η Γαλλία θα εφαρμόσει το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον, μια κίνηση που θυμίζει τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ.
Ο Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, στην ομιλία του στο γαλλικό Κογκρέσο τη Δευτέρα (16/11), ανακοίνωσε ότι η Γαλλία θα επικαλεστεί το άρθρο 42.7 της Συνθήκης της ΕΕ (μια ρήτρα αλληλεγγύης και ανάλογης εμβέλειας με το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ), σύμφωνα με την οποία εάν ένα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι το θύμα «ένοπλης επίθεσης στο έδαφός του» τα άλλα κράτη έχουν την «υποχρέωση να βοηθήσουν με ο,τι μέσο έχουν στη διάθεσή τους». Σε κοινή συνέντευξη Τύπου την Τρίτη 17/11, ο Γάλλος υπουργός Άμυνας Jean-Yves Le Drian και η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ Federica Mogherini επιβεβαίωσαν ότι η Γαλλία είχε αποφασίσει να επικαλεστεί το άρθρο 42.7 της ΕΕ.
Διαβάστε τι λέει το άρθρο 42.7 ΕΔΩ
Γιατί η Γαλλία δεν επικαλέστηκε το άρθρο 5, προκειμένου να συμμετάσχει η συνολική δύναμη του ΝΑΤΟ στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, και αντ 'αυτού αποφάσισε να ζητήσει από τους Ευρωπαίους εταίρους της την αυξημένη αλληλεγγύη; Ο Μαρτίν Μισελό εξηγεί στο DefenceMatters.org
Πίεση στην Ευρώπη
Χρησιμοποιώντας τους δεσμευτικούς μηχανισμούς της Συνθήκης η Γαλλία μας δείχνει οτιπεριμένει από τους εταίρους της να συμμετάσχουν και να συμβάλουν στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας τόσο στην Ευρώπη όσο και στο εξωτερικό. Η φαινομενική αποτυχία της γαλλικής και της βελγικής υπηρεσίας πληροφοριών για τον εντοπισμό των τρομοκρατών πριν το χτύπημα στο Παρίσι συμβολίζει το βαθμό στον οποίο πρέπει να ενισχυθεί η διασυνοριακή συνεργασία στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, η αύξηση των γαλλικών αεροπορικών επιδρομών κατα στρατηγικών θέσεων του Ισλαμικού Κράτους στο συριακό έδαφος τονίζει την επιθυμία της Γαλλίας να δράσει γρήγορα και αποφασιστικά, κάτι που δεν έχει την ικανότητα να κάνει μόνη της.
Ο Le Drian ηταν σαφές στις δηλώσεις του την περασμένη Τρίτη, «Η Γαλλία δεν μπορεί να τα κάνει όλα μόνη της πια», ειδικά καθώς ο στρατός της χώρας κινδυνεύει να φτάσει στα όρια της εξάντλησης λόγω των δεσμεύσεων του στην περιοχή Σαχέλ-Σαχάρας, στο Λίβανο, στον Κόλπο της Γουινέας, και στο Ιράκ. Ως εκ τούτου, ο Le Drian πρόσθεσε ότι η Γαλλία αναμένει: «ή συνεργασία στις γαλλικές παρεμβάσεις στη Συρία και στο Ιράκ, ή βοήθεια ή υποστήριξη σε άλλους τομείς», ένα σημείο στο οποίο αναφέρθηκε και ο Ολάντ στην ομιλία του οταν ξεχώρισε τις χώρες στις οποίες η Γαλλία ειναι σε πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, συμπεριλαμβανομένων για παράδειγμα και της Νιγηρίας.
Αυτό δίνει μια σαφή εικόνα του γεγονότος οτι οι προσδοκίες της Γαλλίας απο την Ευρώπη εχουν αυξηθεί σημαντικά. Η Γαλλία στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι η επίθεση έγινε και κατά των ευρωπαϊκών αξιών, και η προστασία τους (και κατ 'επέκταση, η υπεράσπιση του πολιτικού σχεδίου της ΕΕ) σε όλο τον κόσμο είναι συλλογική υπόθεση. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Γαλλία αναμένει στρατιωτική εμπλοκή από τα κράτη μέλη της ΕΕ στη Συρία και στο Ιράκ κατά του Ισλαμικού Κράτους, ή ακόμα και στην περιοχή του Σαχέλ όπου βρίσκονται 3.500 στρατεύματα. Ωστόσο, η Γαλλία θέτει σε εφαρμογή τις πολιτικές συνθήκες για να ζητήσει στοχευμένη στρατιωτική υποστήριξη από τους Ευρωπαίους εταίρους της. Αυτη η πολιτική κίνηση στοχεύει σε σημαντικούς "στρατιωτικούς παίκτες" στην Ευρώπη, όπως την Γερμανία, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, την Πολωνία και την Ιταλία. Λαμβάνοντας υπόψη μας την καινοτομία της χρήσης αυτου του άρθρου, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο ρεαλιστικές ειναι οι προσδοκίες της Γαλλίας και αν η κίνηση αυτή θα παραμείνει πολιτική. Η επίκληση του συγκεκριμένου άρθρου ειναι μια κίνηση χαμηλού κινδύνου για την Γαλλία.
Αύξηση της ευελιξίας και η διασφάλιση ηγετικού ρόλου στην Ευρώπη
Με το να μην επικαλεστεί το άρθρο 5, η Γαλλία στερείται την ανώτερη δύναμη πυρός που θα μπορούσε να παρέχουν οι ΗΠΑ και που χρειάζεται η Γαλλία προκειμένου να επιτευχθεί η απαραίτητη επίδραση στο έδαφος. Ως εκ τούτου, μπορεί να φανταστεί κανείς ότι το άρθρο 5, δεν ειναι στο τραπέζι, προκειμένου να αυξηθεί η ευελιξία του συνασπισμού: κάθε απόφαση της Συμμαχίας απαιτεί ένα σημαντικό ποσοστό συντονισμού, κατι που η Γαλλία δεν είναι πολιτικά πρόθυμη να επενδύσει, ειδικά σε μια φάση όπου πρέπει να εστιάσει σε γρήγορες αντιδράσεις στην κρίση. Μια πιο δομημένη προσπάθεια του ΝΑΤΟ αναμφισβήτητα θα δημιουργούσε προβλήματα επικοινωνίας με τις χώρες του Κόλπου, που επίσης συμμετέχουν στην προσπάθεια.
Δεύτερον, η επίκληση του άρθρου 5 συνεπάγεται υψηλότερους πολιτικούς και στρατιωτικούς κινδύνους, η γεωπολιτική κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από ό, τι ηταν στις 11/09/2001: η έντονη κατάσταση στον τομέα της ασφάλειας στην Ευρώπη, όχι μόνο λόγω της κρίσης των προσφύγων, αλλά κυρίως και λόγω των απειλών στην Ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ περιπλέκουν σημαντικά τη συμμετοχή όλων των Συμμάχων σε οποιοδήποτε είδος στρατιωτικής επιχείρησης. Η Γαλλία δεν μπορεί να διακινδυνεύσει, ούτε και το ΝΑΤΟ, την επίκληση του άρθρου 5. Αυτό θα ειχε καταστροφικές συνέπειες όσον αφορά τη βιωσιμότητα του άρθρου 5, για την υπεράσπιση των κρατών της Βαλτικής από μια ενδεχόμενη ρωσική επίθεση. Συνεπώς, η Γαλλία μπορεί να επιτύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα με το τρέχον επίπεδο εμπλοκής των ΗΠΑ, βάζοντας τους ευρωπαίους εταίρους της υπο πίεση να βοηθήσουν τον γαλλικό στρατό.
Τρίτον, αναπόφευκτα θα έμπαινε στο παιχνίδι το ζήτημα ηγεσίας μιας οποιασδήποτε επιχειρήσης υπο το άρθρο 5. Με δεδομένη την απροθυμία της Γαλλίας να συνεργαστεί με τη Ρωσία σε στρατιωτικές υποθέσεις (παρά την πρόσφατη διαταγή του Βλαντιμίρ Πούτιν προς την στρατιωτική ηγεσία του), η Γαλλία πολύ πιθανόν να μην ηταν ισχυρός ηγέτης. Ωστόσο ειναι μάλλον απίθανο η Γαλλία να άφηνε την ηγεσία μιας τέτοιας επιχείρησης στις ΗΠΑ, επιπλέον οι ΗΠΑ δεν θα ήθελαν να αναλάβουν τα ηνία μιας τέτοιας επιχειρήσης σε μια περίοδο που μια οποιαδήποτε στρατιωτική επιχείρηση θα αντιμετωπιζόταν με ελάχιστη λαϊκή υποστήριξη. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε ΝΑΤΟϊκή συμμαχία θα δεχόταν ισχυρό πλήγμα λόγω έλλειψης ηγεσίας, θα την καθιστούσε αδύναμη, και για άλλη μια φορά θα μειωνόταν σημαντικά η αποτρεπτική αξία του άρθρου 5.
Μια τέτοια κατάσταση επιτρέπει στη Γαλλία να διατηρήσει την ηγεσία του Ευρωπαϊκού συνασπισμού και να συνεργαστεί στενά και αποτελεσματικά με τους υπάρχοντες εταίρους του συνασπισμού, ενώ συνεργάζεται με άλλους ευρωπαίους εταίρους για στήριξη της παγκόσμιας προσπάθειές τους κατά της τρομοκρατίας. Η είδηση ότι οι ΗΠΑ θα μοιραστεί πληροφορίες με τη Γαλλία (Five Eyes Level intelligence) είναι ιστορικής σημασίας στις σχέσεις Γαλλίας – ΗΠΑ αλλα και σε επίπεδα Νατοϊκής συνεργασίας. Επίσης το γεγονός οτι η Γαλλία δεν επικαλέστηκε το άρθρο 5 ενισχύει το γεγονός ότι αυξάνει την ευελιξία της και κάνει τον συνασπισμό πιο ευκίνητο αφήνοντας τη Γαλλία στη θέση του οδηγού της Ευρωπαϊκής συλλογικής προσπάθειας.Αυτό επιτρέπει στη Γαλλία να ενισχύσει το ρόλο της ως ηγέτη στο χώρο της ευρωπαϊκής άμυνας, θέση που ανέλαβε ανοιχτά ο Φρανσουά Ολάντ στην προεκλογική εκστρατεία του. Τέλος, σε θέματα εσωτερικής πολιτικής, είναι σημαντικό για την εκτελεστική εξουσία η Γαλλία να φαίνεται οτι εχει ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη, τόσο ως πρώτη στο πεδίο της σημερινής κρίσης, αλλά και ως μέρος του συνεχιζόμενου «πολέμου» με τη Γερμανία σχετικά με το ποιος εχει την ηγεσία της ΕΕ, ένα σημείο στο οποίο ο Ολάντ έχει απογοητεύσει σοβαρά το εκλογικό του σώμα.
Ο ρόλος της Τουρκίας και της Ρωσίας
Η Τουρκία φαίνεται να αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο για μια οποιαδήποτε επιτυχημένη συμμαχία στην Συρία και στο Ιράκ. Η Άγκυρα παίζει αρκετά συχνά ένα διαφορετικό παιχνίδι και προσπαθεί να επιτύχει διαφορετικούς στρατηγικούς στόχους, που έρχονται σε σύγκρουση με τους στόχους του συνασπισμού, συνεπώς η συνεργασία με την Τουρκία στα πλαίσιο μιας επιχείρησης αποτέλεσμα του άρθρου 5 θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμη πιο περίπλοκη από οτι η δυναμική του συνασπισμού. Όπως δείχνουν τα πρόσφατα γεγονότα η συμμετοχή της Τουρκίας θα μπορούσε να ηταν καταστροφική σε μια τέτοια στρατιωτική επιχείρηση καθώς μετα την πρόσφατη εκλογική νίκη του Ερντογάν, ο Τούρκος Πρόεδρος πήρε θάρρος, και αποφάσισε να μην συμβιβαστεί στο κουρδικό ζήτημα παρά την μεσολάβηση των ΗΠΑ.
Παράλληλα, η συμμετοχή της Ρωσίας στην μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους έχει αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντική, σε σημείο που περιορίζει τις διατλαντικές επιλογές στο θέατρο των επιχειρήσεων. Οι εντάσεις μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας στην Ανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ικανότητα της να δρα, και μια ισχυρή δέσμευση του ΝΑΤΟ θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί από τη Ρωσία για να δικαιολογήσει παράτυπες ενέργειες στα κράτη της Βαλτικής ή σε άλλα εδάφη που καλύπτονται απο το άρθρο 5, ενας κίνδυνος που λίγοι είναι πρόθυμοι να ρισκάρουν. Όσο αφορά την απόφαση για την επίκληση του άρθρου 5 οι Συμμάχοι του ΝΑΤΟ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη σίγουρα θα έφεραν στο προσκήνιο τις εντάσεις γύρω από την ρεβιζιονιστική ατζέντα της Ρωσίας αλλα και την κριτική κατά της Δύσης από το Κρεμλίνο ως προς τις "παράνομες αλλαγές καθεστώτων ". Με τη Ρωσία τώρα πρόθυμη να συνεργαστεί με τα μέλη του συνασπισμού, μετα την κατάρριψη του αεροσκάφους της MetroJet, η εμπλοκή του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να βλάψει κάθε είδους παραγωγική συζήτηση με τη Ρωσία.
Τι πρέπει να κάνουμε τώρα, και πιο το επόμενο βήμα;
Η επίκληση του άρθρου 5 θα μπορούσε να ασκήσει πίεση στη Συμμαχία να δράσει άμεσα και να δράσει αποφασιστικά. Οι γαλλικές αεροπορικές επιδρομές στη Raqqa, ενώ αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο σκέλος εντατικοποίησης των προσπαθειών, είναι ο καρπός συλλογής πληροφοριών πολλών εβδομάδων από τις υπηρεσίες πληροφοριών του συνασπισμού. Ως εκ τούτου, είναι λογικό να θέσουμε το ερώτημα για το τι θα μπορούσε να πετύχει μια μεγάλη στρατιωτική συμμαχία, εάν δεν υπάρχει βούληση από τους βασικούς παράγοντες για χερσαία στρατεύματα και για την εξασφάλιση της επιτυχίας των δυνάμεών τους, ή να συμφωνήσουν σε μια no-fly zone (η χρησιμότητα της οποίας αμφισβητείται, και η οποία θα απαιτούσε την πλήρη συνεργασία της Ρωσίας), προκειμένου να δημιουργηθουν ανθρωπιστικοί διαδρόμοι.
Οποιαδήποτε συζήτηση στρατιωτικής συνεργασίας θα πρέπει να γίνει με το βάρος της στρατιωτικής επέμβασης του 2011 (πρώτη, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και, στη συνέχεια, το ΝΑΤΟ) στη Λιβύη. Αν και επιτεύχθηκαν γρήγορα αποτελέσματα στο έδαφος, η φαινομενική έλλειψη ενός βιώσιμου μακροπρόθεσμου σχέδιου για τη σταθερότητα της χώρας έχει δημιουργήσει ενα σοβαρό πρόβλημα στη Συμμαχία. Η Λιβύη έχει βυθιστεί στην πολιτική αστάθεια και η κυβέρνηση έχει χάσει τον έλεγχο σε πολλές περιοχές που εχουν πέσει στα χέρια τρομοκρατικών ομάδων.
Επιπλέον στη Συρία χωρίς καμία λύση για πολιτική μετάβαση και με την Γαλλία να να μην δειχνει πρόθυμη να λάβει μέρος σε μια οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με τον Μπασάρ Αλ-Άσαντ σχετικά με το μέλλον της χώρας και το καταστροφικό προηγούμενο των μετριοπαθών ομάδων της αντιπολίτευσης, μια Συρία στο χάος θα αποδειχθεί ακόμη πιο δύσκολη για το ΝΑΤΟ. Το Ισλαμικό Κράτος θα συνεχίσει να απολαμβάνει την κατάσταση, ενώ οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να ρέουν προς την Ευρώπη.
Γαλλία - ΝΑΤΟ - Τι λέει το παρελθόν
Τέλος, το παρελθόν της Γαλλίας με το ΝΑΤΟ δεν πρέπει να ξεχαστεί. Παρά την επανένταξη στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ το 2009, η στάση της Γαλλίας απέναντι στη Συμμαχία παραμένει αμφίρροπη. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Γαλλία είναι πρωτοπόρος της ευρωπαϊκής άμυνας, ένα σημαντικό πολιτικό όργανο.
Ενώ η Γαλλία ειναι ένας ισχυρός παράγοντας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ από το 2009, όντας αρχηγός της επιχείρησης στη Λιβύη το 2011, μια πραγματιστική προσέγγιση της χώρας προς τα θεσμικά όργανα οδηγεί σε μια περίπτωση, βάση εκτίμησης της κατάστασης, καθώς και σε μια εκτίμηση για το πού θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν καλύτερα τα συμφέροντά της.
Οι πολιτικοί υπολογισμοί, όπως τονίζονται παραπάνω, συχνά κλίνουν προς την ΕΕ, παρά την αύξηση της «ομοψυχίας» μεταξύ των ΗΠΑ και της Γαλλίας, και το κενό που μοιάζει να έχει μεγαλωσει μεταξύ ορισμένων ευρωπαίων συμμάχων όσον αφορά τη χρήση βίας. Στο εσωτερικό της χώρας, η θετική προώθηση σε πολιτικούς κύκλους - που έχουν την τάση να φέρουν κακές αναμνήσεις από τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική - για επέμβαση του ΝΑΤΟ θα ηταν δύσκολη, ακόμη και αν αυτό παρείχε ενα(απαραίτητο) μάθημα προς την Γαλλία - ότι το ΝΑΤΟ δεν αποτελείται μόνο απο τις ΗΠΑ
Ως εκ τούτου, η απόφαση να μην επικαλεσθεί το άρθρο 5 καθιερώνει την σχέση αγάπης-μίσους της Γαλλίας με το ΝΑΤΟ για το προβλεπτό μέλλον, και μειώνει το βαθμό στον οποίο μπορεί να επικριθεί ο Ολάντ – οτι δηλαδη εχει δράσει ενάντια στην στρατιωτική παράδοση της Γαλλίας.
*Ο Μαρτιν Μισελό (Martin Michelot) είναι διευθυντής του προγράμματος Global Europe program και επικεφαλής έρευνας στο Europeum Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής στην Πράγα
